İnsan, Hindistan’ın Ganj kıyısındaki kutsal kent Varanasi’de hinduizmin görselliğini en derin tonlarında yaşarken, yadırganacak boyutlardaki temizlik anlayışını tiksinti ile karışık bir duyguyla hoş görebiliyor ama buradaki Hindistan çok daha farklı. İnsanda hoş duygular yaratan, sıcacık, tertemiz bir şey.

Kalacağım hotele yürürken aslında tüm kasabayı da görmüş oluyorum. Rahatça yürünülebilen, küçük bir yer burası. Hindularca kutsal bir hac yeri olan gölün kıyısında, göle inen merdivenleriyle sayısız gat (Hindu inancına göre yıkanma ve dua için gelinen yer) var. Aynı gatları, Varanasi’de kutsal Ganj Irmağının, Khajuraho’da da küçük gölün kıyısında görmüştüm.

PUSHKAR LAKE

Otelim Bharatpur Palace, bu kutsallığın içinde eski dönemlerden kalma sade bir saray yavrusu gibi. Girişteki emniyetli alan, motorsikletliler için ideal bir park yeri. Küçük beton avluya bakan odalar, maviye boyanmış çift kanatlı ahşap kapılarla örtülmüş. Dar bir beton merdivenden üst terastaki odalara çıkılıyor. Banyolu odada ısrar edince, mecburen caddeye bakan girişin üzerindeki odayı almak zorunda kalıyorum. Odamdan yandaki odaya açılan çift kanatlı bir iç kapı daha var ama kilitli. Ahşabın aralıklarından büyük bir yatak olduğu görülüyor. Dilerim misafirim olmaz.

Öğle yemeğini backpacker’ların tercih ettiği Om Şiva Restoranın açık büfesinde yiyorum. Ne kadar yiyebilirsen ye sadece kırk rupi (bir dolardan az). Bence keyifli bir şey. Dal dedikleri mercimek çorbalarına bayılıyorum. Domates çorbalarını şeker karıştırarak yaptıkları için pek hoşuma gitmiyor.

PUSHKAR LAKE

İnsan, Hindistan’da birazcık olsun hijyenik koşulları göz ardı edemezse rahat olamıyor. Anadolu insanı olarak biraz alışkanlığımız var ama burada en sıradanından en lüksüne kadar tüm yemek yenecek yerlerin mutfakları uygun hijyenik koşullardan oldukça yoksun. Bu nedenle mümkün olduğunca pişmiş ve kabuklu yiyecekleri tercih ediyorum. Yemeğin sonunda, küçük bir kap içerisinde getirdikleri muz tatlısı çok enfes.

Akşam üzeri yine sokaklardayım. Ana caddenin her iki tarafı turistik eşya satan dükkanlarla, küçük restoranlarla dolu. Herkes sıcakkanlı. Canlı ve dinamik bir atmosfer var.

PUSHKAR LAKE

Yürüyerek gölün doğu kıyısındaki gat’a gidiyorum. Günbatımının izlenebileceği en güzel noktalardan biri olan bu yer, sanki gizli bir anlaşmayla yabancı gezginlere bırakılmış gibi. Burada ritüel için gelen hindu görmek mümkün değil. Etraftakilerin büyük çoğunluğu genç gezginler. Çoğunun da saçları rastamanlar gibi tiftik tiftik. Beyaz ve hintlilerden oluşmuş bir perküsyon grubu güzel bir ritm tutturmuş, doğaçlama gidiyorlar. Güneşin kutsal gölün üzerinde batışı gerçekten harika. Müzikle bütünleşen, ayrıcalıklı, sevgi ve huzur dolu bir zaman dilimi.

Gecenin ilk saatlerinde sarayımın balkonundan gölü seyrediyorum. Göl son derece sakin, dümdüz. Gatlara bırakılmış mumların ışıkları muhteşem bir görüntü yaratıyor. Gecenin sessizliğinde, yan taraftaki gattan gelen mistik ilahinin sesi, ruhumun derinliklerine işliyor. Ben bir garip gezgin, memleketimden binlerce kilometre uzakta, vatandan ayrılışımın birinci haftasında, Puşkar’da yalnız başına…

Bu kutsal kentte, çok yoğun bir mistizmi en derinliklerimde hissettiğim, içimdeki öze dokunduğum müstesna bir zaman dilimi. Geç saatlere kadar uzun uzun içimdeki ben’i sorguladığım huzur dolu bir gece. Böylesine müstesna bir güzelliği bana yaşattığı için O’na sonsuz şükranlar.

Şoförümüz, sınır noktasında, pasaportlarımızı damgalatıp geliyor. Güney Afrika sınır binasından sonra, yolun eğimi ciddi bir şekilde arttığından, sadece dörtçeker araçların geçişine izin veriliyor. Yol, döne döne sürekli yükseliyor. Son virajı dönüp düzlüğe çıktığımız zaman ‘Afrika’nın en yüksek pub’ı’ yazan Sani Pass Pub’ı görüyorum. Az ileride Lesoto sınır noktası var. Şoförümüz yine pasaportlarımızı alıp gidiyor. Hava beş dakika öncesinin tam tersine güneşli ve pırıl pırıl. Biraz aşağımız ise tamamen bulutlarla kaplı. Geçide doğru ilerleyen bulutları, Lesoto yönünden esen sert bir rüzgar engelliyor.

Leshoto, sınırları bir başka ülke tarafından kuşatılmış küçük bir devlet. Güney Afrika’nın sınırları içinde. Dünyanın en yoksul ülkelerinden biri. Dış yardımlarla ayakta durmaya çalışıyor. Ülkenin erkeklerinin çoğu, Güney Afrika’daki elmas ve altın madenlerinde ayda 25-30 dolar gibi düşük ücretlerle çalışıyor.

Onbeş kilometre ilerideki bir Leshoto köyüne gidiyoruz. Yuvarlak planlı, tek odalı, çatısı dallarla kapatılmış kulübelerden oluşuyor. Hiç yeşilliğin olmadığı, sert rüzgârların dövdüğü bir yer burası. Tek geçim kaynakları koyun yetiştiriciliği. Koyun yününden yapılmış battaniyelerine sarınmış durumda oturuyorlar. Güneş olmasına rağmen ikibinbeşyüz metrenin üzerinde bir yükseklikte olduğumuz için hava oldukça serin. Şoförümüz ziyaret edeceğimiz köy evinde nasıl davranmamız gerektiği konusunda bizi bilgilendiriyor. Ziyaret sonrasında arzu edersek ev sahibine bir miktar para bırakabileceğimizi de ilave ediyor.

Girdiğimiz kulübe tek gözlü bir odadan ibaret. Kapısı sert kuzey rüzgârlarından korunmak için güneye açılmış. Köy, ormana çok uzak olduğu için odun sıkıntısı var. Bu yüzden ısınmak için tezek kullanıyorlar. Odanın ortasında, üzerinde tezek yanan bir metal kap var. Girişin tam karşısında mutfak olarak kullandıkları bir bölüm, sağ tarafta bir yatak. Son derece basit bir ev ortamı. Aküye bağlanmış bir araba teybi görüyorum. Dumanın çıkabileceği bir baca olmadığı için tavan simsiyah.

Rehber şoförümüz, köy yaşamı hakkında ayrıntılı bilgi verdikten sonra, evde ekmeğin nasıl yapıldığını anlatıyor. Ev sahibesi, metal kapağı ve altındaki sıcaktan sararmış gazete kâğıdını da maşayla kaldırınca, keke benzer, nar gibi kızarmış ve dilimlenmiş ekmek görünüyor. Büyükçe bir kaç dilim ekmek, pubtaki öğle yemeğimiz için paket yapılıyor.

Afrika’nın en yüksek Pub’ının otoparkı oldukça kalabalık. Restoran kısmında ve lobide ayakta bekleyenler var. Dışarıdaki verandaya çıkıyorum, güneşlenenler var ve tamamı beyaz. Üç kız çocuğu olan bir anne, Nikon makinemle ilgileniyor. Yerde oturuyorlar, bir bira alıp yanlarına oturmak için izin istiyorum. Lodge’ta tam pansiyon kaldığım için güzel bir öğle yemeği paketim var. Bira almak için barda beklerken, barın duvarına yapıştırılmış çok sayıda kâğıt paranın arasında gözüme Atatürk resmi olan bir para takılıyor; beşyüzbin Türk Lirası. Üzerine okuyamadığım bir şeyler yazılmış.

Büyük grubun aracı hareket etmek üzere iken veranda tamamen boşalıyor. İki aile ile birlikte, büyük masalara geçiyoruz. Güzel bir sohbet başlıyor. Haftasonu tatili için gelmiş Güney Afrikalı çiftçiler. Şekerkamışı yetiştiriyorlarmış. Bayanlardan biri, Afrika’daki gezimin sekiz ay süreceğini duyunca; ”n’olur beni de sırtçantanın şu gözüne al” diye takılıyor. Erkeklerden biri, çocuklara kola, kendisine ve bana bira alıp geliyor.

Afrikanlar, Avrupa’daki akrabaları kadar soğuk değiller, aksine daha konuşkan ve sıcakkanlılar. Belki de dünyanın uzak bir ülkesinde yaşamanın getirdiği bir durum; yalnızlıklarını karşılaştıkları diğer beyazlarla gidermeye çalışıyorlar.

Dönüş saati geliyor, Afrikan aileler ile vedalaşıyorum. Dörtçekerimizle geçitten aşağıya inmeye başlayınca tekrar bulutların içine giriyoruz. Isı hissedilir bir şekilde düşüyor. Sınır noktasını geçtikten sonra pasaportlarımız dağıtılıyor. Pasaportumda, Leshoto’ya giriş-çıkış damgam var.

FARUK BUDAK

Biliyorum ilk aklınıza gelecek soruyu. Telaffuzu da, yazılması da zor bu şehir nerededir diye soracaksınız. Fransızların Batı Afrika’daki sömürge döneminde “Yukarı Volta” adını verdikleri ama sonradan sömürge karşıtı siyah liderlerinin “onurlu ve saygın insanlar ülkesi” olarak ismini değiştirdikleri Burkina Faso’nun bu sakin ve huzurlu başkentinde bir bayram sabahına uyanıyorum.

Bizim adetlerimizden biraz farklı olarak saatin 10u geçtiği bir saatte şehrin ana meydanı Independance Square’de kılınan toplu namazla başlayan bayramlaşma heyecanı…

Birleşmiş Milletler’in hazırladığı İnsani Standartlar Endeksine göre tüm ülkeler listesinin en son sırasını komşusu Nijer ile paylaşan bu fakir ülkenin fakir ama tüm bu olumsuzluklara, yoksulluğa karşın yaşamı kucaklayan, gülümseme eksik olmayan mutluluk dolu yüzlerin egemen olduğu toprak sokaklarındayım… Şehrin içindeki “Baraj” diye adlandırılan suni gölün kıyısında, bir Afrika günbatımının çılgın kızıllığını fotoğraf makineme hapsetmeye çalışırken arkadaki Mercury Hotelin tenis kortundan yükselen mutlu azınlık kahkahaları ile fakirlik ve yoksulluğun yanyana, dizboyu yaşandığı siyah Afrika’nın ruhuna tam uyan başkenti. Akşam trafiğinde yüzleri maskeli motorsiklet kullanan genç bayanların sessizce akıp gidişleri, Afrika’da olduğumu derinliklerime kadar hissettiren simsiyah güzellikler, kırmızı toprağın egsoz dumanlarıyla harmanlanarak oluşturduğu boğucu kırmızı siste asılı kalmış kıpkırmızı bir güneşin yarattığı şaşkınlığı üzerimden atmaya çalışıyorum…

Soygun ve rüşvetlerle dolu Afrika yakın tarihinde devrimler, karşı darbeler ve askeri yönetimlerle dolu bir geçmişin ardından Sahra’daki büyük kuraklık nedeniyle düzenlenen para toplama kampanyası şarkısı ‘We Are The World’ün gelirlerinden Burkina Faso’ya hiç bir bağış yapılmamasını eleştiren, 1984’te Küba’ya yapacağı bir seyahat için Birleşmiş Milletler hava sahası üzerinden uçmasına izin verilmeyince Birleşmiş Milletler önde gelenlerini hiçe sayarak New York’un Harlem’ini ziyaret etmeyi tercih ederek onu büyük sevinçle bekleyen kalabalığa ‘Siyah Harlem benim White House’um’ diyebilen, öldürüldüğünde eski bir Renault, bir dolap, birkaç gitar ve bisiklet, bankada 560 dolar, ödenmemiş 2200 dolarlık ev borcu dışında hiçbir şeyi olmayan Afrika’nın Che Guevera’sı Thomas Sankara gibi bir lider çıkartmış, şimdilerde Batı Afrika’nın en sakin ülkesi… Ahhh Burkina Faso…

Komşu ülke Fildişi Sahili’nden Tiken Jah Fakoly’nin “Sınırları Açın” (Ouvres Les Frontiers) diyen müziğinde siyahlar için Afrika’nın değerinin, kendi ülkelerine verdikleri değerden çok daha üstün olduğunu duyumsarken, Sting’in “An English Man”inin Batı Afrika versiyonu “Paris’te Bir Afrikalı’sında Fakoly, Afrika’da bir beyaz olmanın tezatlığını iliklerime kadar hissettiriyor.

Fransızca öğrenmeme inadımın neden olduğu sevimli yanlış anlaşılmaların ortak paydasında pekişmeye başlayan beyaz dostluklar, AIDSin kol gezdiği bu öksüz bırakılmış coğrafyada beş yıldızlı otelin işadamı formatındaki beyaz erkek misafirlerine gülümseyerek gecelik keyiflerde buluşma isteğini ileten, ama kesinlikle uzak durulması gereken birbirinden güzel, siyah zehirli çiçekler, Burkina Faso fotoğraf karesindeki görsel unsurlarından sadece birkaçı…

Sofitel Hotelin kafesinde, Afrika’yı benden daha fazla seven bir insan ile paylaşılan bir kahve keyfinde, ruhunun ruhumu aydınlatan parlaklığıyla yarınki gündoğumu ile Sirius’lu Dogonların ülkesine başlayacak yolculuğun gebe olduğu sürprizlerin heyecanını şimdiden duyumsamak ve tüm bunların dışında, yanına sadece fotograf makinasını almış beyaz bir gezgini oynamak… Bir başka ruh için ise belki de tüm yaşam boyunca sürecek çok uzun bir yolculuğa bir Ouagadougou akşamında başlamak…

Dr. Faruk BUDAK